TANINMIŞ MARKA KAVRAMI VE TANINMIŞ MARKANIN KORUNMASI
Tanınmış Marka Kavramı
Marka, bir işletmenin mal ve/veya hizmetlerini bir başka işletmenin mal ve/veya hizmetlerinden ayırt etmeyi sağlaması koşuluyla, kişi adları dahil, özellikle sözcükler, şekiller, harfler, sayılar, malların biçimi veya ambalajları gibi çizimle görüntülenebilen veya benzer biçimde ifade edilebilen, baskı yoluyla yayımlanabilen ve çoğaltılabilen her türlü işarettir. Marka üzerindeki hak, mutlak bir hak olup, sahibine markanın başkası tarafından kullanılmasını yasaklamak da dahil inhisarı hak ve yetkiler ile mal varlıksal (maddi) menfaatler ve sınırlı manevi haklar sağlar.1
6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nda markanın ve tanınmış markanın tanımı mevcut değildir. 6769 sayılı Kanunu’nun “Marka Olabilecek İşaretler” başlıklı 4. maddesinde “Marka, bir teşebbüsün mallarının veya hizmetlerinin diğer teşebbüslerin mallarından veya hizmetlerinden ayırt edilmesini sağlaması ve marka sahibine sağlanan korumanın konusunun açık ve kesin olarak anlaşılmasını sağlayabilecek şekilde sicilde gösterilebilir olması şartıyla kişi adları dâhil sözcükler, şekiller, renkler, harfler, sayılar, sesler ve malların veya ambalajlarının biçimi olmak üzere her tür işaretten oluşabilir.” hükmü düzenlenmiştir.
6769 sayılı Kanunun 6. maddesinin dördüncü fıkrasında, “Paris Sözleşmesinin 1 inci mükerrer 6’ncı maddesi bağlamındaki tanınmış markalar” denilmiş ancak tanımı yapılmamıştır. Kanunun 6. maddesinin beşinci fıkrasında, “ Türkiye’de ulaştığı tanınmışlık düzeyi nedeniyle” denilerek Türkiye’de tescilli tanınmış markalar düzenlenmiştir. Tanınmış markanın tanımı Paris Sözleşmesinde de düzenlenmemiştir.
Ülkemizin de taraf olduğu TRIPS’in (Dünya Ticaret Örgütü Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları Anlaşması) 16/3 ncü maddesinde farklı mal ve hizmetler bakımından da tanınmış markanın kullanımının bu mal ve hizmetlerle tescilli markanın sahibi arasında bir bağlantı olduğunu göstermesi ve bu kullanım nedeniyle tescilli ticari marka sahibinin menfaatlerinin zarar görme olasılığının mevcut olması halinde tanınmış markanın aynı veya benzer olmayan mal ve hizmetler bakımından da tescil edilemeyeceği düzenlemesi getirilmiştir.
Avrupa Birliği Fikri Mülkiyet Ofisi tarafından tanınmışlık için dikkate alınan kriterler bunlarla sınırlı olmamak üzere; markanın tanınma ve bilinme derecesi, pazar payı kullanım yoğunluğu, kullanımın coğrafi kapsamı, kullanım süresi, marka için yapılan tanıtım faaliyetleri, marka ile ilgili başarılı koruma uygulamaları, mahkeme kararları, tescil sayıları ve süreleri, sertifika ve ödüller, markaya atfedilen değerlerdir. 2
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu tanınmış markayı “bir şahsa veya teşebbüse sıkı şekilde matufiyet, garanti, kalite, kuvvetli reklam, yaygın bir dağıtım sistemine bağlı, müşteri, akraba, dost, düşman ayırımı yapmadan coğrafi sınır, kültür, yaş farkı gözetmeksizin aynı çevredeki insanlar tarafından refleks halinde ortaya çıkan bir çağrışım olarak tarif etmek mümkündür” şeklinde tanımlamıştır.3
Tekinalp’ a göre tanınmış marka, “Bir ülkenin bir veya birkaç yöresinde tutunmuş markalar değil, dünya çapında olmasa bile, yurt içi ve yurt dışında ilgili çevrelerce bilinen Paris Sözleşmesine üye devletlerden birinin vatandaşına veya o ülkelerden birinde yerleşik olan ya da ticari veya sınai işletmeye sahip kişilere ait bulunan markalardır.” şeklinde tanımlanmıştır. 4
Türk Patent Enstitüsü tarafından tanınmış markanın tespiti konusunda çeşitli kriterler geliştirmiş, “Markaların Tanınmışlık Düzeyleri İle İlgili Esaslar Ve Uygulaması” başlıklı yazısında bu kriterlere yer verilmiştir. 5 Buna göre tanınmış markadan söz edilebilmesi için markanın halk tarafından tanınmışlık düzeyi, markanın herkes tarafından bilinirliği, markanın, malın potansiyel ve fiili kullanıcılarının da ötesinde ulaşmış olduğu genel tanınmışlık düzeyi, markanın tescilinin ve kullanımının süresi, tescilinin ve kullanımının yayıldığı coğrafi alanı ve kapsamı, üzerinde kullanıldığı mal ve/veya hizmetin piyasadaki yaygınlığı, pazar payı, yıllık satış miktarı, markaya ilişkin promosyon çalışmalarının özellikleri, promosyonun niteliği, reklam niteliğinde olmayan ancak markanın tanıtımına faydalı olabilecek nitelikte faaliyetlerinin varlığı, markanın tanınmışlığını gösteren bir mahkeme kararının olup olmadığı, markanın orijinalliği, ayırt edicilik niteliği, markanın tanınmışlığına ilişkin yapılmış kamuoyu araştırmalarının varlığı, markanın sahibi firmaya ilişkin özellikler, markanın üzerinde kullanıldığı mal veya hizmetle özdeşleşip özdeşleşmediği, markayı taşıyan ürüne veya marka sahibi firmaya ilişkin olarak alınmış belgeler, ödüllerin varlığı, markayı taşıyan ürünlerin dağıtım kanalları, markanın parasal değeri, marka tescillerinin kapsadığı mal ve/veya hizmet portföyünün genişliği, markanın halk nezdindeki tanınmışlık düzeyini gibi kriterler dikkate alınarak her somut olaya göre ayrı ayrı değerlendirmeye tabi tutulmaktadır.
Tanınmış Markanın Türkiye’de Tescili
Türk Patent Enstitüsü (yeni düzenlemeyle Türk Patent ve Marka Kurumu), başvuru sonucunda tanınmış marka incelemesi yaparak özel olarak korunan marka statüsünde tanınmış markaları tescil etmektedir. Türk Patent Enstitüsü tarafından tanınmış markanın tespitinde “Markaların Tanınmışlık Düzeyleri İle İlgili Esaslar Ve Uygulaması” başlıklı yazısında yer verilen kriterler dikkate alınarak değerlendirme yapılmaktadır.
Sınai Mülkiyet Kanunu’na Göre Korunması Koşulları Tanınmış Markaya Sağlanan Koruma Biçimleri
Mutlak Tescil Engeli Olarak Korunması
6769 sayılı Kanunu’nun “Marka tescilinde mutlak ret nedenleri” başlıklı 5. maddesinin birinci fıkrasının (ç) bendinde “Aynı veya aynı türdeki mal veya hizmetlerle ilgili olarak tescil edilmiş ya da daha önceki tarihte tescil başvurusu yapılmış marka ile aynı veya ayırt edilemeyecek kadar benzer işaretler” in marka olarak tescil edilmeyeceği hükmü yer almaktadır.
Ayrıca tanınmış markanın diğer tescilli markalar için öngörülen mutlak tescil engeli olarak yer verilen korumadan da yararlanabilmektedir. Bu nedenle tanınmış markanın tescilli olduğu mal veya hizmetlerin aynı veya aynı türdeki mal veya hizmetlerle ilgili, olarak tanınmış markanın aynısı veya ayırt edilemeyecek kadar aynı olan başka bir markanın tescili için talepte bulunulduğu takdirde, 6769 sayılı Kanunu’nun 5 inci maddesinin 1 inci fıkrasının ç bendi kapsamında tanınmış marka, mutlak tescil engeli teşkil edecek ve talebin re’sen reddedilmesi gerekecektir.
556 sayılı Mülga Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin 7. maddesinin 1. fıkrasının ı bendinde, sahibi tarafından izin verilmeyen Paris Sözleşmesi’nin 1 inci mükerrer 6. maddesine göre tanınmış markaların tescilinin mümkün olmadığına yönelik düzenleme olmasına rağmen Sınai Mülkiyet Kanunu’yla birlikte Paris Sözleşmesi bağlamında tanınmış markalar mutlak ret sebebi olmaktan çıkarılmıştır. Buna göre tanınmış marka sahiplerinin Türkiye’de tescil yaptırarak bu korumadan yararlanması gerekmektedir.
Nispi Tescil Engeli Olarak Korunması
Paris Sözleşmesi 1. mükerrer 6. maddesi kapsamındaki tanınmış markanın üye ülkelerde tescilli olması halinde tanınmış markanın korunması için Türkiye’de tescil koşulu aranmamaktadır. Tanınmış markanın başkası tarafından aynı veya benzeri mal veya hizmetler için aynı veya benzer nitelikte marka başvurusu yapıldığında, tanınmış marka sahibi 6769 sayılı Kanunu’nun 6. maddesinin dördüncü fıkrasına göre iki ay içinde itiraz edebilir.
Tanınmış marka Türkiye’de tescil edilmiş ise, Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 6. maddesinin birinci fıkrasında, “Tescil başvurusu yapılan bir markanın, tescil edilmiş veya önceki tarihte başvurusu yapılmış marka ile aynılığı ya da benzerliği ve kapsadığı mal veya hizmetlerin aynılığı ya da benzerliği nedeniyle, tescil edilmiş veya önceki tarihte başvurusu yapılmış marka ile halk tarafından ilişkilendirilme ihtimali de dâhil karıştırılma ihtimali varsa itiraz üzerine başvuru reddedilir.” şeklinde yer alan korumadan yararlanabilir.
Tanınmış Marka Sahibinin Hükümsüzlük Talebi
6769 sayılı Kanunu’nun “Hükümsüzlük hâlleri ve hükümsüzlük talebi” başlıklı 25. maddesinde, 5 inci veya 6 ncı maddede sayılan hâllerden birinin mevcut olması hâlinde mahkeme tarafından markanın hükümsüzlüğüne karar verileceği düzenlenmiştir. Paris Sözleşmesi bağlamında tanınmış marka sahibi, 6. maddede belirtildiği şekilde marka tesciline süresinde itiraz etmemiş ve marka tescil edilmişse, markanın hükümsüzlüğü davası açabilir.
6769 sayılı Kanunu’nun 25. maddesinin altıncı fıkrasında, “Marka sahibi, sonraki tarihli bir markanın kullanıldığını bildiği veya bilmesi gerektiği hâlde bu duruma birbirini izleyen beş yıl boyunca sessiz kalmışsa, sonraki tarihli marka tescili kötüniyetli olmadıkça, markasını hükümsüzlük gerekçesi olarak ileri süremez.” şeklinde yer alan düzenleme gereğince beş yıllık zamanaşımı süresinin geçmesi ile birlikte marka tescili kötüniyetli olmadıkça markasını hükümsüzlük gerekçesi olarak ileri süremeyecektir.
SONUÇ
Bir markanın tanınmışlığı kavramı ve unsurları, tanınmışlığının hangi kriterlere göre belirleneceği ve hangi sınırlar içerisinde koruma sağlayacağının tespiti büyük önem taşınmaktadır. Bir markanın tanınmış olduğu hususunun tespitinde, Yargıtay içtihatları ile birlikte AB nezdinde verilen kararların ve sunulan görüşlerin ve ülkemizin taraf olduğu uluslararası anlaşmaların dikkate alınarak değerlendirilme yapılması gerekmektedir. Bir markanın tanınmışlığı, mal ve hizmetlerin kalitesinin sabitlenmesini, tüketicinin güveninin kazanılmasını sağlanmasını ve buna bağlı olarak kazancın artmasını sağlamaktadır. Uluslararası ticaretin artması ve küreselleşmesi, tanınmış markaların korunmasını daha önemli hale getirmektedir.
Av. Arb. Yasemin McGlinchey
- Tekinalp, Ünal: Fikri Mülkiyet Hukuku, İstanbul, 2012, s. 381
- European Union Intellectual Property Office (EUIPO), 2016: 16-28
- Tekinalp, Fikrî Mülkiyet, s. 411.
- Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 21.9.2005 tarihli 2005/476 E. – 2005/483 K. sayılı kararında, Yargıtay 11. Hukuk Dairesi’nin , 13.03.1998 tarih, 5647/1704 sayılı kararına atıf yapılmıştır.
- https://www.turkpatent.gov.tr/TURKPATENT/commonContent/Specific